Eşya Çeşitleri
a) Menkul (taşınır) eşya - gayrimenkul (taşınmaz) eşya
Bu ayrım en temel ayrımdır. Bu ayrım, eşyanın bir yerden başka bir yere özüne bir zarar gelmeden taşınabilir olup olmamasına göre yapılan bir ayrımdır. Menkul eşyanın satımı çok kolayken, değeri az olsa dahi gayrimenkul eşyanın satımı çok zordur.
b) Basit eşya - birleşik eşya - eşya topluluğu
Dışarıdan hiçbir ekleme olmaksızın kendiliğinden var olan eşya basit eşyadır. Birden çok eşyanın ayrılmaz şekilde birleştirilmesiyle oluşan eşyaya birleşik eşya denir. Bunlar bütünün ayrılmaz parçalarıdır. Birleşik eşyayı oluşturan eşyalar birbirlerinden ayrıldığında basit eşya olurlar.
Birlikte eşya, tek başına olması hiçbir anlam ifade etmeyen, birleştiklerinde anlam ifade eden eşyadır (Bir damla zeytinyağı gibi). Birlikte eşyada, eşyanın unsurları bağımsız olduklarında niteliklerini korudukları halde, ortak bir gaye için bir arada bulunurlar. İşte ortak gaye için bir arada bulunan böyle eşya topluluklarına birlikte eşya denir (Para koleksiyonundaki paralar gibi).
Fiili birliktelikler, ortak bir ekonomik amaca tahsisleri dolayısıyla birlik teşkil eden birden çok ayrı eşyadan meydana gelir. Amaç kolaylığı sağlamaktır (Kütüphane dolusu kitaplarda olduğu gibi).
c) Misli eşya - gayrimisli eşya
Misli eşya, sayma, tartma ve ölçme ile belirlenen ve benzeri sağlanabilen eşyadır (Buğday, şarap gibi). Gayrimisli eşya ise ferden belirlenen eşyadır (bir tablo, belirli marka ve model bir araba gibi). Misli eşya daha çok cins borcunun konusudur. Gayrimisli eşya ise parça borcunun konusudur. Bazen misli eşya parça borcunun konusu olabileceği gibi, gayrimisli eşya da cins borcunun konusu olabilmektedir.
d) Tüketime tabi olan eşya - tüketime tabi olmayan eşya
Tüketime tabi eşya, kendisinden istifade tüketim suretiyle sağlanan eşyadır. Giyecek, içecek ve yiyecek eşyaları böyledir. Ayrıca elden çıkarmak suretiyle de tüketim söz konusu olabilir.
Özellikle intifa ve vedia akdinde tüketime tabi olup olmama ayrımı önemlidir. İntifa konusu eşya tüketime tabi eşya ise intifa hakkının kurulması ile mülkiyeti intifa hakkı sahibine geçer. Vedia akdinde, emanet alan, iade yükümlülüğünü yerine getirmezse, emanet alana (vedia alana) tevdi edilen şey, tüketime tabi olmayan bir şeyse vedia alan onu emanetle yükümlüdür. Buna karşılık tüketime tabi bir şeyse, emanet alan onu aynen değil, misli olan bir eşyayı iade ederek bu yükümlülüğünden kurtulabilir. Vedia akdinin bu türüne usulsüz tevdi denir.
e) Bölünebilen eşya - bölünemeyen eşya
Parçalara ayrıldığında ekonomik değeri önemli ölçüde azalan eşyaya bölünemeyen eşya denir. Örneğin bir atı parçalara ayırıp sattığınızda, ekonomik değeri önemli ölçüde düşer.
f) Özel mülk konusu olabilen eşya - özel mülk konusu olamayan eşya
Kamu hukuku bazı eşyaları özel mülk olmaktan çıkarmış olabilir. Parklar, meydanlar, yollar, köprüler gibi kamunun yararlanması için tahsis edilen kamu malları özel mülkün konusunu oluşturamazlar. Bir eşyanın özel mülke konu olup olmaması zamanaşımıyla iktisapta önemlidir. Bir şeyin zamanaşımıyla iktisap edilebilmesi için o şeyin fertler tarafından mülk edinmeye elverişli olması gerekir. Bu tür kamu malları uzun süre zilyetlikte tutulsalar bile zamanaşımıyla iktisap edilemezler.
g) Sahipli eşya - sahipsiz eşya
h) Nev'en muayyen eşya - ferden muayyen eşya
Eşya Üzerinde Doğrudan Hakimiyet
Ayni hak sahibi bir kişi aracı olmadan ayni hakkı kullanır. Bu hakimiyet münhasır yetkidir. Tekel niteliğindedir. Kişiye başkalarına karşı bu hakkı önesürebilme yetkisi verir.
(Bu notun sonrasındaki notu okumak için tıklayınız: Eşya Hukuku Notları - 3)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder